Σεξ, Βιασμός, θύτης, θύμα σιωπή, ντροπή, φόβος, ενοχή. Άπλες λέξεις που αν τοποθετηθούν μέσα σε μια πρόταση διηγούνται μια φρικιαστική ιστορία που δεν μπορούσε, σε μια άλλη κοινωνία έμπρακτα να την διηγηθεί το άτομο που το έζησε.
Ίσως, όμως, έφτασε η εποχή, ίσως ωρίμασε ο καιρός για να ειπωθούν τέτοιες ιστορίες χωρίς ντροπή πλέον, χωρίς φόβο επίκρισης από την κοινωνία, χωρίς ταμπού και το κυριότερο με περισσότερη κατανόηση.
Ίσως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, εκείνου που ανοίγει το δρόμο για την πληροφόρηση και την διαπαιδαγώγηση ώστε να αποφευχθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τέτοιες καταστάσεις.
Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της ενημέρωσης πήραμε μια σύντομη μεν αλλά πλήρης ενημέρωσης δε συνέντευξη, από μια ψυχολόγο για να μας βάλει εφόσον αυτό είναι εφικτό, στη ψυχοσύνθεση θύτη και θύματος.
Με την ελπίδα της αφύπνισης και της αποτροπής τέτοιων πράξεων στο μέλλον. Με την ελπίδα της «γέννησης» ενός νέου καλύτερου κόσμου για την νέα γενια.
Συνέντευξη της Κ. Έλενα Ντούκα MSC, MBPS.
ΚΛΙΝΙΚΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Τι εστί βιασμός ?
Βιασμός ονομάζεται η συνουσία ή άλλη σεξουαλική επαφή χωρίς τη θέληση ενός ατόμου. Ένας βιασμός επιφέρει σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές, κοινωνικές και διανοητικές βλάβες πολλές φορές ανεπανόρθωτες. Δεδομένου ότι αποτελεί νομικό αδίκημα, ο ακριβής ορισμός του βιασμού είναι διαφορετικός από χώρα σε χώρα, ενώ έχει σαφέστατα αλλάξει στη διάρκεια των ετών.
Βιασμός θεωρείται μόνο ο σεξουαλικός?
Όχι ! Θα σας αναλύσω κάποιες από της ποιες συχνές μορφές.
Στο βιασμό μπορούμε να διακρίνουμε διάφορες μορφές όπως:
Βιασμός από άγνωστο: Μόνο το 22% των δραστών δεν γνωρίζουν τα θύματά τους πριν από την επίθεση. Ωστόσο, οι βιασμοί από ξένο είναι σχεδιασμένες επιθέσεις. Ο δράστης αναζητά κάποιον που μπορεί να είναι σε ευάλωτη θέση. Αυτό είναι μια πράξη της δύναμης και του ελέγχου. Τα θύματα συχνά βιώνουν μεγάλο φόβο μετά την επίθεση και μπορεί να φοβούνται να επιστρέψουν στη σκηνή, ακόμα κι αν είναι σε ή κοντά στο δικό τους σπίτι. Οι επιζώντες αντιμετωπίζουν τις ίδιες αντιδράσεις στην επίθεση από ξένο, όπως σε πολλές άλλες μορφές σεξουαλικής κακοποίησης.
Σεξουαλική παρενόχληση: Ανεπιθύμητες σεξουαλικές προτάσεις, αιτήματα για σεξουαλικές χάρες, και άλλες λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα όπου η υποβολή ή η απόρριψη μιας τέτοιας συμπεριφοράς ρητά ή σιωπηρά επηρεάζει την εργασία ενός ατόμου ή τις σχολικές επιδόσεις ή δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, εχθρικό ή προσβλητικό εργασία ή σχολικό περιβάλλον.
Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών: Ορίζεται ως η εφαρμογή, η χρήση, η άσκηση πειθούς, η δωροδοκία, ο δελεασμός, ή ο εξαναγκασμός ενός παιδιού να συμμετέχει ή να βοηθήσει άλλο άτομο να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε σεξουαλική συμπεριφορά ή σε μίμηση τέτοιας συμπεριφοράς με σκοπό την καταγραφή με οπτικοακουστικά μέσα. Περιλαμβάνει τέλος το βιασμό, την ασέλγεια, την παρενόχληση και κάθε μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών.
Αιμομιξία: έχουμε όταν υπάρχει σεξουαλική επαφή μεταξύ μελών της ίδιας οικογένειας. Αιμομιξία διαπράττεται από πατέρες, πατριούς ή άλλους άντρες της οικογένειας με θύματα, συνήθως, κορίτσια, αλλά, μερικές φορές και αγόρια κάθε ηλικίας, από πολύ μικρά παιδιά, μέχρι παιδιά στην εφηβεία.
Συζυγικός βιασμός : Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις σεξουαλικές πράξεις που τελούνται χωρίς τη συγκατάθεση ενός ατόμου και/ή ενάντια στη θέληση του ατόμου, όταν ο δράστης (επιθετικός) είναι σύζυγος της γυναίκας ή πρώην σύζυγος (ή η σύζυγος ενός άνδρα ή πρώην σύζυγος). Αυτό το είδος του βιασμού είναι πολύ λιγότερο δημοσιοποιημένο για διάφορους λόγους. Οι γυναίκες μπορεί να φοβούνται την αντίδραση του συζύγου τους, ή μπορεί να φοβούνται τον στιγματισμό και την ντροπή, καθώς και την πιθανή απώλεια του ή των παιδιών της. Ο βιασμός στα πλαίσια του γάμου έχει αποδοθεί σε δύο τουλάχιστον πολιτισμικούς παράγοντες, Ο ένας είναι η λαϊκή πεποίθηση ότι οι άνδρες πρέπει να είναι ανδροπρεπείς, να έχουν δηλαδή την ικανότητα να κυριαρχούν πάνω στις γυναίκες και ιδιαίτερα πάνω στις συζύγους τους και ο άλλος είναι ένας δημοφιλής μύθος ότι δεν τίθεται θέμα βιασμού μέσα στα πλαίσια του γάμου, καθώς οι γυναίκες θεωρούνται ιδιοκτησία των συζύγων τους κ.α.
Ψυχολογικό προφίλ του θύτη?
Υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά στα άτομα που εμφανίζουν σεξουαλική επιθετικότητα. Η ποσότητα και η ποιότητα αυτής της επιθετικότητας είναι που διαφοροποιεί τους θύτες που χρησιμοποιούν την ισχύ τους προκειμένου να κάμψουν την αντίσταση του θύματος.
Ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή της σεξουαλικής παραπτωματικότητας θεωρείται η παρορμητικότητα η οποία παραμένει σταθερή στη διάρκεια της ζωής και σχετίζεται με ποικίλες ψυχιατρικές διαστάσεις.”. Ένας άλλος τομέας που ερευνείται είναι κατά πόσο οι θύτες εμφανίζουν παράλογες πεποιθήσεις ή και γνωσιακές διαστρεβλώσεις αλλά και η ψυχοπαθητικότητα.
Η ψυχοπαθητικότητα σχετίζεται με την έλλειψη τύψεων και ενοχών για τις πράξεις τους αλλά και την έλλειψη ενσυναίσθησης ως προς τα αισθήματα και τα δικαιώματα των θυμάτων. Οι βιαστές παρουσιάζουν συννοσηρότητα με καταχρήσεις ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικά), ψυχικές διαταραχές (διαγωγής, ελαττωμένης προσοχής, αγχώδη- καταθλιπτική, κοινωνική με συνοδό στις κοινωνικές δεξιότητες) και παραφιλίες.
Λόγοι που οδηγούν σε μια τέτοια πράξη και αν αντιλαμβάνεται πως διαπράττει ένα έγκλημα ?
Δυο από τα βασικά κίνητρα των βιαστών τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως είναι η ανάγκη κυριαρχίας και η επίδειξη δύναμης έναντι των γυναικών. Τα κίνητρα σχετίζονται άμεσα με τη συναισθηματική κατάσταση που βρίσκεται το άτομο. Έρευνες έχουν δείξει ότι εμφανίζουν προσκολλήσεις που υποδεικνύουν ανασφάλεια. Έτσι βιώνουν αισθήματα αναξιότητας, αντιμετωπίζουν επιφυλακτικά τις στενές σχέσεις και επιλέγουν καταστάσεις που δεν απαιτούν μεγάλη συναισθηματική και διαπροσωπική εμπλοκή.
Ακόμα , όσων αφορά την παιδοφιλία είναι ένα είδος παραφιλίας κατά την οποία ο θύτης βρίσκεται να έχει έντονες σεξουαλικές φαντασιώσεις πολλές φορές συνεχόμενες κυρίως με άτομα που δε συνενούν ακόμα και με ζώα . Πρόκειται για μια ψυχοσεξουαλική διαταραχή όπου ο θύτης ικανοποιείται στη θέα του γυμνού σώματος ενός νεαρού παιδιού (συνήθως προεφηβικής ηλικίας) να πάλεται να τον αποτρέψει από τη μεταξύ τους σεξουαλική επαφή.
Ψυχολογία θύματος μετά από την πράξη ?
Κάθε μορφή κακοποίησης που δέχεται ένας άνθρωπος επιφέρει ένα τραύμα στο σώμα ή στη ψυχή (συναίσθημα). Ο άνθρωπος όμως λειτουργεί ως όλον, ο νους και το σώμα δεν διαχωρίζονται και γι’ αυτό κάθε τραύμα που θα υποστεί στο σώμα ή στο συναίσθημα θα επιφέρει και σωματικό και ψυχικό πόνο. Μερικές γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί παρουσιάζουν αργότερα μετατραυματική διαταραχή άγχους τα συμπτώματα της οποία περιλαμβάνουν τις αναδρομές στο παρελθόν και εφιάλτες για το γεγονός. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσουν είναι: πονοκέφαλοι, διαταραχές ύπνου, επιθέσεις ανησυχίας ή πανικού, νευρικότητα, οξυθυμία, σεξουαλικά προβλήματα, κατάθλιψη, επιθετικότητα και αυτοκαταστροφικές σκέψεις.
Πιο συγκεκριμένα, η μετατραυματική διαταραχή άγχους που μπορεί να βιώσει μια γυναίκα που έχει υποστεί κακοποίηση περιλαμβάνει τα εξής συμπτώματα: • Αναδρομές στο παρελθόν, μνήμες και εφιάλτες που σε μερικές περιπτώσεις το άτομο μπορεί να πιστέψει ότι το τραύμα συμβαίνει ξανά • Διαταραχές ύπνου • Απομάκρυνση από τους ανθρώπους και τις καταστάσεις • Απώλεια ενδιαφέροντος για τη ζωή • Ανησυχία και νευρικότητα • Ανικανότητα ή απόγνωση • Οξυθυμία, επιθετικότητα και θυμό • Βαριά κατάθλιψη • Αίσθημα αβεβαιότητας για το μέλλον • Ψυχοσωματικές διαταραχές • Αυτοκτονικό ιδεασμό.
Παραγράφεται ο σεξουαλικός βιασμός .
Δεν μπορώ να σου απαντήσω για το θέμα της παραγραφής γιατί η έννοια της σεξουαλικής κακοποίησης είναι ευρεία και δυστυχώς περιλαμβάνει πολλές υποέννοιες, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν διαφορετική αντιμετώπιση από το νόμο. Για να γίνω σαφής υπάρχουν εγκλήματα που υπάγονται στην έννοια της σεξουαλικής κακοποίησης που παραγράφονται νωρίτερα από άλλα.
Αλλά μετά από 15 χρόνια νομίζω ναι από την στιγμή της τέλεσης .
Πως μπορεί το θύμα να ξεπεράσει ένα τέτοιο γεγονός?
Το αίσθημα της ντροπής, των ενοχών και του φόβου κυριαρχούν και συχνά οδηγούν το άτομο στο να χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο για να σκεφτεί αν θέλει να μιλήσει ή και τελικά να μη καταφέρει να μιλήσει ποτέ για ό,τι έχει βιώσει ,χρειάζεται χρόνος προσωπικής θεραπείας προκειμένου να καταφέρει το ”θύμα” να αντιμετωπίσει, να διαχειριστεί και να θεραπεύσει τις ”πληγές” που μπορεί να του άφησε ένα τέτοιο γεγονός. Είναι πραγματικά πολύ σημαντικό το άτομο να μιλήσει γ’ αυτό που έχει υποστεί, καθώς είναι ένας άμεσος τρόπος να βοηθηθεί για να σταματήσει να βιώνει την ίδια κατάσταση, προστατεύοντας έτσι τον εαυτό του. Η ισότητα των φύλων είναι συστατικό στοιχείο των σύγχρονων κοινωνιών, και πρέπει κάθε μέρα να ενισχύεται. Αν δεν σπάσουμε τον κύκλο των στερεοτύπων, δεν θα καταφέρουμε να σπάσουμε τον κύκλο της σιωπής.
Συμβουλές για μελλοντική αποτροπή τέτοιον πράξεων?
Οι βιασμοί ασφαλώς και θα μειωθούν σημαντικά εάν προωθηθεί και γίνει αποδεκτό ο σεβασμό της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, Ανεξάρτητα από το φύλο τους κλπ ιδίως το πεδίο της σεξουαλικής ελευθερίας είναι καθήκον του καθενός. Η πρόσληψη είναι το σημαντικό μέσο αντιμετώπισης του οποιοδήποτε Κοινωνικού φαινομένου καθώς απαρτίζει την πρωτοβάθμια πρόληψη. Η συστηματική ενημέρωση, μέσω των μ.μ.ε, για την λήψη μέτρων πρόληψης όπως π.χ να αποφύγουν τους περιπάτους ερημικές τοποθεσίες, την μετακίνηση με auto stop κ.λπ, εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του εγκλήματος του βιασμού.
Έλενα Ντούκα MSC , MBPS.
Κλινικός Ψυχολόγος Υγείας
