Το 1821 στα Γράμματα και τις τέχνες
Η επανάσταση του ᾿21 είναι το σημαντικότερο γεγονός στην νεότερη ελληνική ιστορία και αποτελεί για την παιδεία και τους νέους διαρκή υπόμνηση πνευματικού χρέους αλλά και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κωστής Παλαμάς (1859- 1943) σε ηλικία 81 ετών, τρεις ημέρες μετά την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, την 1η Νοεμβρίου 1940, έγραψε το ποίημα «Στη Νεολαία μας»: «Αυτό κρατάει ανάλαφρο μεσ’ την ανεμοζάλη/ το από του κόσμου τη βοή πρεσβυτικό κεφάλι./ Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα,/ μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα».
Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων (ΠΕΦ) προγραμμάτισε τη διοργάνωση Φιλολογικού Συνεδρίου με θέμα την πολλαπλή επίδραση του 21 στα Γράμματα, τις Επιστήμες και τις Τέχνες. Τελικά το Συνέδριο(47ο) λόγω της πανδημίας πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά με εξαιρετική επιτυχία στις 4, 5, 6 και 7 Νοεμβρίου 2021 με τη συμμετοχή εβδομήντα δύο (72) εισηγητών από την Ελλάδα και την Κύπρο. Η μεγάλη και ουσιαστική συμμετοχή Φιλολόγων από την Ελλάδα και την Κύπρο, οι εξαίρετες εισηγήσεις, ο γόνιμος διάλογος που αναπτύχθηκε και το μέγα πλήθος συμμετεχόντων ακροατών και θεατών, ακόμα και από Γερμανία και Βραζιλία, απέδειξαν ότι η ΠΕΦ διαθέτει τις δυνάμεις που της επιτρέπουν να υπερβαίνει τις αντίξοες συνθήκες της πανδημίας και να συνεχίζει να αρθρώνει τον λόγο της με λογισμό και μ᾿ όνειρο.
Οι 14 Θεματικές Ενότητες του Συνεδρίου
Ακολουθούν οι θεματικές ενότητες – σπόνδυλοι του πολυήμερου φιλολογικού προβληματισμού:
1.Το 1821 και η Αρχαιότητα
2.Ο Ελληνικός Διαφωτισμός
3.Αφηγήσεις για το 1821 σε Ελλάδα και εξωτερικό
4.Αναπαραστάσεις του 1821
5.Το Δημοτικό τραγούδι
6.Το 1821 στη ζωγραφική
7.Η Επανάσταση στο σχολείο και στο Θέατρο
8.Ιστορία και Λογοτεχνία στο σχολείο
9.Το 1821 στην ποίηση
10.Ζητήματα θεωρίας και δημόσιου λόγου για την Επανάσταση,
11.Το ’21 στην πεζογραφία
12.Φιλελληνισμός
13.Απομνημονεύματα
14.Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας: πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το 1821
Ενδεικτικά, μόνο μερικά από τα θέματα εισηγήσεων:
Η «συμβολή» της Ακρόπολης των Αθηναίων και του Παρθενώνα στην Παλιγγενεσία, Απεικονίσεις και αναπαραστάσεις της ελληνικής αρχαιότητας στη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή, Πολιτικές ιδέες από την κλασική ελληνική αρχαιότητα και τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό στην Ελληνική Νομαρχία, Η αναβίωση του αρχαιοελληνικού ιδεώδους περί παιδείας στον Λόγο του Θεόφιλου Καΐρη προς τους μαθητές του το 1839: μια ιδιαίτερη προσέγγιση της εκπαίδευσης μέσα από έναν σπουδαίο Έλληνα διαφωτιστή, Η έννοια της μετακένωσης ιδεών, μεθόδων και πρακτικών στην εκπαιδευτική και πολιτική φιλοσοφία του Αδ. Κοραή, Η αναπαράσταση της ταυτότητας των Ελλήνων της Επανάστασης μέσα από το βλέμμα των ξένων, Η Μετάφραση ως συνεισφορά στο Γαλλικό φιλελληνικό κίνημα: Ο φιλέλληνας L. Lemercier μεταφράζει δημοτικά τραγούδια με θέμα το ηρωικό Σούλι, Οι απόψεις του Σεφέρη για την Επανάσταση του 1821 όπως εκφράζονται στο δοκιμιακό του λόγο και στο «Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄», Η Επανάσταση του 1821 στον Τύπο: Η περίπτωση του Γρηγόριου Ξενόπουλου (χρονογραφήματα, μελέτες, κριτικά και παιδαγωγικά κείμενα), Μείζονα ιδεολογικά ζητήματα στα Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη και Μακρυγιάννη, Ιστορικές και κειμενικές απεικονίσεις στα απομνημονεύματα του Εμμανουήλ Ξάνθου, Οι επιρροές των ιδεών της Επανάστασης του 1821 στους κοινωνικούς και πνευματικούς προσανατολισμούς, Οι Έλληνες μαχητές στον Αγώνα για την Ανεξαρτησία (1821- 1828): νοοτροπίες, πεποιθήσεις και περιστάσεις κ.ά.
Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της διεξαγωγής του συνεδρίου και ειδικά στο Διοικητικό Συμβούλιο, την Πρόεδρο Τασούλα Καραγεωργίου, δ.φ. και τον Γενικό Γραμματέα Αντώνη Μαστραπά, δ.φ. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η τεχνική και ηθική υποστήριξη του Συνεδρίου από τους Τοπικούς Συνδέσμους Φιλολόγων, ειδικά η οργανωτική στήριξη των Φιλολογικών Συνδέσμων Κοζάνης και Αργολίδας.
Νέα Εποχή στη Φιλολογία και την Εκπαίδευση
Όπως σε όλες τις εποχές, το ίδιο και στην εποχή μας, η τεχνολογία αλλάζει τις νοοτροπίες, τις πεποιθήσεις, τις πρακτικές μεθόδους, αλλάζει και την εκπαιδευτική πρακτική φιλοσοφία. Στη σύγχρονη εποχή η τεχνολογία του Διαδικτύου αλλάζει το περιεχόμενο, τις μεθόδους και τις συνθήκες Οργάνωσης και Λειτουργίας όχι μόνο της Δημόσιας Εκπαίδευσης, αλλά και των Επιστημονικών Οργανισμών, όπως η ΠΕΦ.
Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του Ι9ου αι. μεγάλη απήχηση και ανταπόκριση είχαν οι παροτρύνσεις του Κοραή και άλλων Φιλολόγων για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της Εκπαίδευσης με τη χρήση της Τυπογραφίας. Συγκεκριμένα ο Κοραής με πλήρη συνείδηση της χρησιμότητας της Τυπογραφίας για τη διάδοση των γνώσεων και ιδεών μέσω φυλλαδίων, εφημερίδων και βιβλίων παρακινούσε με επιστολές τους συμπατριώτες του, να μη παραμελούν την εγκατάσταση και τη λειτουργία τυπογραφείων και στον Ελλαδικό χώρο. Σε μια από αυτές τις επιστολές μεταξύ άλλων γράφει: «Η τυπογραφία μόνη ενίκησε τον πανδαμάτορα χρόνο, φυλάξασα σοφά, των παλαιών φιλοσόφων και προγόνων ημών παραγγέλματα… Αυτή και σήμερον, ως άγγελος εξ ουρανού ταράττει την κολυμβήθραν των επιστημών και βαπτίζει εις αυτήν την Ελλάδα, δια να θεραπεύσει τα πολλά και μακρά της αρρωστήματα και να την καθαρίσει από τον ρύπον της απαιδευσίας».
Σήμερα, η χρήση της Τυπογραφίας μπορεί να συγκριθεί με την καινοτομική χρήση της Νέας Τεχνολογίας του Διαδικτύου. Και στη σύγχρονη εποχή η ελληνική κοινωνία και ολόκληρη η ανθρωπότητα έχουν να παλέψουν όχι μόνο με μία αλλά με επτά κρίσεις ταυτόχρονα: υγειονομική, οικονομική, γεωπολιτική, μεταναστευτική, κλιματική, ενεργειακή, τεχνολογική. Πολλά προβλήματα είναι κοινά για όλους τους πολίτες του πλανήτη και είναι αναγκαίος ο υπερεθνικός κριτικός στοχασμός και ο κοινός σχεδιασμός. Στα Γράμματα, τις Επιστήμες και τις Τέχνες οι ιδέες, γνώσεις και οι μέθοδοι μεταφέρονται πολύ πιο εύκολα σε σχέση με την εποχή της επανάστασης του 21. Και σήμερα, όπως παλαιότερα οι Παροικίες, οι ελληνικές Κοινότητες στο εξωτερικό, λειτουργούν ως σύγχρονοι «Κοραήδες» για την μετακένωση ιδεών, αξιών και πρακτικών μεθόδων με τη χρήση της Νέας Τεχνολογίας του Διαδικτύου. Και οι Εκπαιδευτικοί που αποσπώνται σε ελληνικά σχολεία του εξωτερικού μεταφέρουν «δια ζώσης» τις εμπειρίες για τις νέες ιδέες και τις πρακτικές μεθόδους της σύγχρονης εκπαίδευσης ολικής ποιότητας.
Είναι σημαντικό ότι στο Πρώτο Διαδικτυακό Φιλολογικό Συνέδριο της ΠΕΦ ιδιαίτερα ελπιδοφόρα υπήρξε η μεγάλη και ουσιαστική συμμετοχή νέων Φιλολόγων, οι οποίοι με φιλολογική επάρκεια, κριτικό αναστοχασμό και τεχνολογική γνώση τεκμηρίωσαν και παρουσίασαν τον επιστημονικό τους λόγο. Ως Οργανωτική Εκπαιδευτική Καινοτομία, αναμφίβολα, το Πρώτο Διαδικτυακό Φιλολογικό Συνέδριο της ΠΕΦ μπορεί να αποτελέσει σταθμό στην Ιστορία όχι μόνο της ΠΕΦ αλλά και γενικότερα του επιστημονικού συνδικαλισμού και του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού.
ΜΑΣΤΟΡΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ