Ο παραδοσιακός οικισμός της Παλιάς Σαγιάδας, χτισμένος στην πλαγιά του βουνού, είναι ερειπωμένος από τα χρόνια της Κατοχής, όταν κάηκε (1943) από τους Γερμανούς.
Εκεί, σ’ ένα πανέμορφο τόπο, σώζεται, όχι σε καλή κατάσταση ο ναός της Αγίας Παρασκευής, με φθαρμένες τις περίτεχνε αγιογραφίες.
Η εκκλησία αυτή υπέστη καταστροφές και από τους Αλβανούς πρόσφυγες, όταν κατά χιλιάδες στα τέλη του 1990, αρχές του 1991 περνούσαν τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Για να ζεσταθούν άναψαν φωτιά μέσα στο ναό και κάηκε το τέμπλο.
Την παραμονή της εορτής τελέστηκε εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας και ακολούθησε παραδοσιακό γλέντι, όπου συμμετείχε πολύς κόσμος και κράτησε μέχρι τα ξημερώματα.
Μάλιστα καταχειροκροτήθηκαν τα χορευτικά με παιδάκια από την περιοχή, που έδωσαν την παρήγορη νότα ότι τα νιάτα δεν είναι αποκομμένα από την παράδοση.
Η οργάνωση της εκδήλωσης από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σαγιάδας άρτια και η πρόεδρός του, που είναι και πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας, Άννα Ανατασιάδη, βάζει όλες της τις δυνάμεις με μεράκι και πόθο, για να επιτύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για το χωριό, αλλά και για να διατηρηθεί ζωντανή η ιστορική και πολιτιστική μνήμη.
Μιλώντας κατά τον εσπερινό ο θεολόγος π. Ηλίας Μάκος τόνισε ότι η αγία Παρασκευή μας παραδίδει την αγνότητά της. Αυτό είναι το μόνο, που έχει αξία στη ζωή μας. Όλα τ’ άλλα θα χαθούν, όλοι οι κόποι μας θα εξαφανισθούν. Τι θα πάρουμε μαζί μας; Χρήματα, κτήματα, τίτλους; Τίποτε απολύτως. Γυμνοί θα μείνουμε. Σε μια εποχή ατομισμού και φιλαυτίας ας γίνουμε άνθρωποι αγνοί, για να απολαμβάνουμε τη χαρά και τη μακαριότητα, που χαρίζει η αρετή αυτή, στη γη και στον ουρανό”.
Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΚΑΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ
Σήμερα μόνο ερείπια στέκουν στον παραδοσιακό οικισμό, τυλιγμένα μέσα στον κισσό, που φυτρώνει παντού, θυμίζουν το παρελθόν.
Ο δρόμος «Γρηγόριος Τσόγκας», που συνδέει τη νέα με την παλιά Σαγιάδα έχει το όνομα του πιο ονομαστού τέκνου της Σαγιάδας (αγωνίστηκε για την απελευθέρωση της περιοχής από τους Τούρκους και εκλέχθηκε γερουσιαστής στο πλευρό του Ε. Βενιζέλου).
Να σημειωθεί ότι μεγάλες ήταν οι προσπάθειες για την ανάδειξη της παλιάς Σαγιάδας του πρώην δημάρχου της περιοχής Βαγγέλη Μάστορα, οι οποίες δεν συνεχίστηκαν από τις επόμενες δημοτικές αρχές του δήμου Φιλιατών, ο οποίος, παρά τους περιορισμούς περί παραδοσιακών οικισμών, ασφαλτόστρωσε ένα μεγάλο τμήμα του δρόμου και δημιούργησε τις υποδομές για την ηλεκτροδότηση και την υδροδότηση του χώρου. Ο κ. Μάστορας έκανε ουσιαστικές παρεμβάσεις στον τότε δήμο Σαγιάδας, οι οποίες έχουν καθολική σχεδόν αναγνώριση.
katoci.blogspot.com / Η. Μ.

